Bolesławiec
W cieniu głodowej wieży

A te może staną się zachęta do nieco dalszych wypraw krajoznawczych. Warto więc pomyśleć o urządzeniu wycieczki choćby do wiekowego Przewozu.

Miejscowość ta leży tuż przy granicy Polski na Nysie Łużyckiej, w stosunkowo niewielkiej odległości na północny zachód od Bolesławca. Prawa miejskie posiadała od roku 1311 aż do końca drugiej wojny światowej. Obecnie to wioska, chociaż jej zabudowa nadal wyraźnie wskazuje na utracony status sprzed dziesiątków lat.

Niegdyś był to gród obronny, wzniesiony przez Bolesława Chrobrego dla ochrony tutejszej przeprawy przez rzekę. Strzegł on bezpieczeństwa kupców i podróżnych, wędrujących puszczańskim szlakiem handlowym. Można domniemywać, iż funkcja przeprawy, czyli miejsca przewozu ludzi i dobytku przez Nysę, była przyczynkiem do nadania mu takiej właśnie nazwy.

Z upływem czasu warowna sadyba obrosła kolejnymi domostwami. Jednak jej miejskie rozplanowanie przestrzenne, pochodzące z wieku XII, XIII i XIV, przetrwało w zarysach do dnia dzisiejszego. Świadczy o tym centralnie ulokowany rynek i prostopadle odbiegające od niego ulice.

W XIII stuleciu miejsce rozłożonego na wzniesieniu grodu zajął zamek. Dążąc do wzmocnienia cech obronnych w XIV wieku miasteczko otoczono murami i fosami. Wejście było możliwe jedynie przez dwie bramy: północną Żagańską i południową Nyską – jak również dwie furty : zamkową i cmentarną.

Był też taki okres w przeszłości miasta, gdy pełniło ono rolę samodzielnego księstwa.

Przewóz długo związany był ze Śląskiem, nie miał jednak szczęścia do właścicieli, którzy zmieniali się często.

W drugiej połowie dziewiętnastego stulecia nastąpiła industrializacja miejscowości. Uruchomiono zakłady meblarskie, ceramikę, fabrykę papierosów i cygar oraz papiernię, wytwarzającą także tekturę. Były też zakłady dziewiarskie i tkackie

Sprawy sporne rozstrzygał własny sąd obwodowy, ponadto funkcjonował urząd podatkowy i biblioteka publiczna. Najmłodsi uczęszczali do szkoły podstawowej, a nieco starsi do uczącej zawodu szkoły meblarskiej. Wielu mężczyzn pracowało w okolicznych kopalniach węgla brunatnego i hutach szkła.

Zmieniający się dawniej władcy księstwa potrafili być nie tylko pazerni, ale też okrutni. Po stronniczym podziale książęcej ojcowizny i walce pomiędzy dwoma synami żagańskiego włodarza – spadkobiercami fortuny - bezlitosny zwycięzca zamknął swojego brata w przewozkiej wieży. Podobno fetując osiągnięty sukces szybko zapomniał o tym, a gdy pamięć mu wróciła – jego jeniec już nie żył. Skonał jakoby z powodu braku pożywienia w ponurej budowli, stojącej do dzisiaj i zwanej od tego wydarzenia wieżą głodową.

Ten samotny, cylindryczny stołb, pierwotnie związany z zamkiem, ma niezwykle grube, ceglane mury. Nawet osoby nie znające legendy, związanej z tym obiektem odczuwają przy nim swoisty lęk. Czyżby to rzeczywiście duch zagłodzonego Baltazara krążył nadal przy miejscu okrutnej kaźni ?

Przewóz miał kiedyś dwie świątynie - katolicką i ewangelicką. Podobno kościół protestancki po wojnie był w bardzo dobrym stanie, znacznie lepszym od katolickiego. Niestety – dzisiaj na jego miejscu stoi budynek mieszkalny, bowiem wspomniany obiekt sakralny został po dłuższej dewastacji ostatecznie rozebrany. Pozostała jedynie świątynia katolicka, pochodząca z XIII wieku, a wzmiankowana już w 1311 roku. Poszerzono ją w roku 1533. Jest to budowla trzynawowa, murowana z kamienia, z wieżą przylegającą od północy do prezbiterium oraz zakrystią z emporą od południa.

Walki nad Nysą Łużycką w ostatniej fazie kończącej się drugiej wojny światowej pociągnęły za sobą wiele ofiar wśród żołnierzy polskich, którzy w oddziałach II Armii przełamywali niemiecką obronę na tych terenach. O ich wielkiej daninie krwi pamiętają mieszkańcy Przewozu, o czym świadczą zadbane monumenty, przypominające tamte dramatyczne dni.

Stoją one nie tylko przy ważnych szlakach komunikacyjnych, ale także na skarpach Nysy Łużyckiej, gdzie dochodziło do zaciętych zmagań..

Naprawdę warto odwiedzić tą miejscowość, mającą za sobą dekady burzliwych, historycznych wydarzeń.